(नियम ३ सँग सम्बन्धित)
प्रारम्भिक वातावरणीय परीक्षण गर्नु पर्ने प्रस्तावहरु
(अ) वन क्षेत्र
१. तराईमा ५० देखि ५०० हेक्टरसम्म र पहाडमा २५ देखि १०० हेक्टरसम्मको क्षेत्रफलमा एकल प्रजातिका स्वेदशी विरुवा एउटै ब्लकमा वृक्षारोपण गर्ने ।
२. सम्बन्धित ठाउँमा परीक्षण भई वृक्षारोपणको लागि उपयुक्त भएका आयातित प्रजातिका विरुवाहरू तराईमा १० हेक्टरदेखि १०० हेक्टरसम्म र पहाडमा ५ हेक्टरदेखि ५० हेक्टरसम्मका क्षेत्रफलमा एउटै ब्लकमा वृक्षारोपण गर्ने ।
३. तराईमा ५० देखि २०० हेक्टरसम्म र पहाडमा १० देखि ५० हेक्टरसम्म क्षेत्रफलको वन कवुलियती वनको रूपमा दिने ।
४. सरकारद्वारा वन अनुसन्धानको प्रयोजनार्थ वार्षिक १५ देखि ३० हेक्टर क्षेत्रफल सम्मको राष्ट्रिय वन सरपट कटान गर्ने ।
५. राष्ट्रिय निकुञ्ज, वन्यजन्तु आरक्ष तथा संरक्षण क्षेत्र र वातावरण संरक्षण क्षेत्र स्थापना गर्ने वा विस्तार गर्ने ।
६. वन तथा संरक्षित क्षेत्र व्यवस्थापन वन पैदावारको परिमाण उल्लेख नभएको अवस्थामा एक जिल्लाबाट एउटै वन क्षेत्र वा धेरै वन क्षेत्रबाट एकपटक वा पटक पटक गरी प्रति प्रजाति वार्षिक ५ देखि ५० मे. टनसम्म जरा झिक्ने प्रजातिका वन पैदावर संकलन गर्ने ।
७. संरक्षित जलाधार क्षेत्रको व्यवस्थापन योजना तर्जुमा गर्ने ।
८. १० हेक्टरभन्दा बढीको क्षेत्रफलमा नयाँ वनस्पति उद्यान, वन विउ वगैँचा र चिडियाखानानिर्माण गर्ने ।
९. विभिन्न प्रजातिका आयतित जङ्गली जनावरहरु प्रतिस्थापना गर्ने । मिति २०६४।५।३ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा अनुसूची हेरफेर गरिएको ।
१०. राष्ट्रिय निकुञ्ज, वन्यजन्तु आरक्ष तथा संरक्षण क्षेत्र र तिनको मध्यवर्ति क्षेत्र एवं सिमसार क्षेत्र समेतमा व्यवस्थापन योजना तयार गर्ने र सरकारद्वारा व्यवस्थित सबै प्रकारका जिल्लास्तरीय वन व्यवस्थापन योजनाहरु तयार गर्ने ।
११. सार्वजनिक बुट्यान क्षेत्रमा जडिबुटी र सुगन्धित वनस्पतिको व्यावसायिक उत्पादनको लागि जडिबुटी केन्द्र स्थापना गर्ने ।
१२. प्रचलित कानून अनुसार प्रशोधन गरी सारात्व निकाली निकासी गर्न पाइने प्रजातिहरुको हकमा एउटै वन क्षेत्र वा धेरै वन क्षेत्र वा एक वा धेरै सिजनमा एक पटक वा पटक पटक गरी एक जिल्लाबाट प्रति प्रजाति ५ देखि ५० टनसम्म वन पैदावर सङ्कलन गर्ने ।
१३. १० कि. मि. भन्दा बढी वन पथ र १० कि. मि. भन्दा लामो अग्नी रेखा निर्माण गर्ने ।
१४.वन क्षेत्र वा वन क्षेत्र भएर वहने नदी, खोलाहरुबाट दैनिक १०० घनमिटर भन्दा बढी बालुवा, ढुङ्गा, ग्राभेल र माटो सङ्कलन गर्ने ।
१५. वन क्षेत्रबाट कोइला र अन्य खनिजजन्य पदार्थ निकाल्ने ।
१६. निरपेशक्ष गरिबीको रेखामुनिका समूह मार्फत सञ्चालित ५० हेक्टरभन्दा बढी वन कवुलियती वनको रुपमा दिने ।
१७. वनसँग सम्बन्धित सरकारी निकाय बाहेक अन्य निकायहरुबाट कार्यान्वयन हुने प्रस्तावको लागि ५ हेक्टरसम्मको वन क्षेत्र भित्रको वनस्पति हटाउने कार्य गर्ने ।
१८.५०० देखि ७५० हेक्टरसम्मको वन क्षेत्र एउटै समुदायलाई व्यवस्थापन गर्न हस्तान्तरण गर्ने।
१९. वन तथा संरक्षित क्षेत्र व्यवस्थापन योजनामा वन पैदावरको परिमाण उल्लेख नभएको अवस्थामा एक जिल्लाबाट एउटै वन क्षेत्र वा धेरै वन क्षेत्रबाट एक पटक वा पटक पटक गरी प्रति प्रजाति वार्षिक १०–१०० मे. टनसम्म बोक्रा झिक्ने प्रजातिका वन पैदावर
सङ्कलन गर्ने ।
२०. प्रचलित कानून अनुसार सङ्कलन गर्न प्रतिवन्ध नलगाइएका एउटै वन क्षेत्र वा धेरै वन क्षेत्र वा एक वा धेरै सिजनमा माथि क्र.सं. ६ र १९ का सालसिड, रिठ्ठा र अमला, तेन्दुपात, मिति २०६९।११।१४ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा हेरफेर गरिएको ।
भोर्लापात, तेजपात लगायत काठ बाहेकका वन पैदावर एक जिल्लाबाट एक पटक वा पटक पटक गरी प्रति प्रजाति वार्षिक ५–१०० मे. टनसम्म सङ्कलन गर्ने ।
२१. वन क्षेत्र, राष्ट्रिय निकुञ्ज, आरक्ष तथा संरक्षण क्षेत्र, मध्यवर्ति क्षेत्र, सिमसार क्षेत्र र वातावरण संरक्षण क्षेत्रमा १० देखि ५० शैयासम्मका रिसोर्ट, होटल र सफारी तथा साना खालका शिक्षण संस्थ, अस्पताल वा नेपाल सरकारको वनसँग सम्बन्धित निकाय बाहेक अन्य
निकायबाट हुन सक्ने निर्माण कार्य गर्ने ।
२२. स्वीकृत वन कार्ययोजना बमोजिम ५ हेक्टरभन्दा बढी क्षेत्रबाट कटान भएका रुखको जरा,ठुटा निकाल्ने ।
२३. एलियन (Alien) तथा इन्भेसिभ (Invasive) जङ्गली प्राणी तथा वनस्पतिको स्थापना
लगायत (Introduced) जि.एम.ओ. (Genetically Modified Organism) र एल.एम.ओ.(Living Modified Organism)
प्रभावित प्रजाति एवं प्रविधिको स्थापना, प्रशारण तथा
अनुसन्धान सम्बन्धि कार्य गर्ने ।
२४.एक जिल्लाबाट वार्षिक ५ मे. टनभन्दा बढी खोटो सङ्कलन गर्ने ।
(आ) उद्योग क्षेत्र
(क)
१. ब्लेण्डिङ्ग प्रक्रियाबाट मदिरा उत्पादन गर्ने तथा दैनिक ५ लाख लिटरसम्म क्षमता भएको उमाल्ने र फर्मेन्टेशन सुविधायुक्त डिस्टिलरी स्थापना गर्ने ।
२. दैनिक १०० मे. टनसम्म उत्पादन क्षमता भएको एसिड, अल्काली र प्राथमिक रसायन उद्योगहरू स्थापना गर्ने ।
३. दैनिक १०,००० वर्ग फिटसम्म छाला प्रशोधन गर्ने ।
४. कुकिङ्ग, नेचुरल ग्यास रिफिलिङ्ग, फिलिङ्ग उत्पादन–वितरण गर्ने उद्योग स्थापना गर्ने ।
५. ढुङ्गा क्रसिङ्ग उद्योग स्थापना गर्ने ।
६. श्रृङ्गार सामान बाहेकका रङ्ग रोगन उद्योग स्थापना गर्ने ।
७. दैनिक १०,००० लिटरभन्दा बढी क्षमता भएको दुग्ध प्रशोधन उद्योग स्थापना गर्ने ।
८. ब्लेण्डिङ्ग, रिप्रोसेसिङ्ग वा रिक्लामेशन प्रक्रियाबाट लुब्रिकेन्टस् उत्पादन गर्ने उद्योग स्थापना गर्ने ।
९. फोम उत्पादन उद्योग स्थापना गर्ने ।
१०. ड्राइ वा वेट सेल (व्य«ाटी) उत्पादन गर्ने उद्योग स्थापना गर्ने ।
११. दैनिक ३००० मे. टन सम्म खाँडसारी वा चिनी उत्पादन गर्ने उद्योग स्थापना गर्ने ।
१२. परम्परागत घरेलु, उद्योग बाहेकका धागो कपडा रङ्गाई, छपाइ वा धुलाई उद्योग (गलैंचा समेत) स्थापना गर्ने ।
१३. परम्परागत घरेलु उद्योग बाहेक दैनिक १०० मे. टन सम्म उत्पादन क्षमता भएको पल्प वा कागज उद्योग स्थापना गर्ने ।
१४. वार्षिक २ करोड गोटासम्म उत्पादन क्षमता भएको इटा, टायल आदि उद्योग स्थापना गर्ने ।
१५.चुनढुंगा वा क्लिंकरमा आधारित दैनिक ३ हजार मेट्रिक टनसम्म उत्पादन क्षमता भएको क्लिंकर वा सिमेन्ट उद्योग स्थापना गर्ने ।
१६. दैनिक ५०० मे. टन सम्म चुन उत्पादन उद्योग स्थापना गर्ने ।
१७. औषधि उद्योग स्थापना गर्ने र दैनिक ५० मे. टन सम्म औषधीको लागि प्रारम्भिक
क्म्पाउण्ड (Bulk Drugs) संश्लेषण (Formulation) गर्ने ।
१८. दैनिक ५ मे. टन भन्दा बढी प्लाष्टिक उत्पादन गर्ने उद्योग (खेर गएको प्लाष्टिकको कच्चा पदार्थमा आधारित) स्थापना गर्ने ।
१९. पाईप लाइन बाहेक व्यापारिक प्रयाजनका लागि प्रति सेकेण्ड १० लिटरभन्दा बढी दरले पानी प्रशोधन गर्ने उद्योग स्थापना गर्ने ।
(ख) मेसिन, औजार र उपकरणमा रु. १० लाखभन्दा बढी लगानी हुने देहायका उद्योगहरू स्थापना गर्ने ः–
१. टायर, ट्युब्स र रबर प्रशोधन तथा उत्पादन ।
मिति २०७२।७।३० को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा हेरफेर गरिएको ।
२. फाउण्ड्री ।
३. बिटुमिन तथा बिटुमिन इमल्सन ।
४. दैनिक ५० मे. टनसम्म हाड, सिङ र खुरको रासायनिक प्रशोधन गर्ने ।
५. आयुर्वेदिक औषधी ।
६. ५० करोडसम्म स्थिर पूँजी लगानी हुने (सिभिल कार्य र मेशीनरी) खानीमा आधारित
उद्योग स्थापना गर्ने ।
७. दैनिक ५० मे. टनसम्म फेरस तथा नन् फेरस (रिरोलिङ्ग, रिमोल्टिङ्ग र फेब्रिकेशन बाहेक) प्रारम्भिक स्मेल्टिङ्ग गरी धातु उत्पादन गर्ने ।
८. वार्षिक ५ हजारदेखि ५० हजार क्यूंविक फिटसम्म काठ प्रयोग गर्ने सःमिल स्थापना गर्ने ।
(इ) खानी क्षेत्र
१. २५ देखि १०० जनासम्म स्थायी बसोबास स्थानान्तरण वा पुनर्वास गरी खानी उत्खनन्
गर्ने ।
२. रेडियोधर्मी धातुहरु बाहेक अन्य धातुहरु उत्पादन गर्न गरिने भूमिगत उत्खनन् भए दैनिक २०० टनसम्म र सतही उत्खनन् भए दैनिक ४०० टन सम्म उत्खनन्को कार्य गर्ने ।
३. एस्वेस्टस बाहेक अधातु खनिज उत्पादन गर्न गरिने भूमिगत उत्खनन् भए दैनिक २०० टनसम्म र सतही उत्खनन् भए दैनिक ४,८०० मेट्रिक टनसम्म उत्खनन्को कार्य गर्ने ।
४. डेकोरेटिभ ढुङ्गा (जस्तै – ः Marble, Granite, Amphibolite/Polished Stone) सङ्कलन तथा उत्पादन गर्ने ।
५. साधारण निर्माणमुखी ढुङ्गा, बालुवा, ग्राभेल, औद्योगिक माटो र साधारण माटाको उत्खनन्का लागि दैनिक ३०० क्यु.मि. सम्म उत्खनन्को कार्य गर्ने ।
मिति २०७२।७।३० को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा हेरफेर गरिएको ।
६. दैनिक १ लाख घनमिटरसम्म प्राकृतिक ग्या“स (Biogenic Natural Gas) उत्पादन कार्य गर्ने ।
(ई) सडक क्षेत्र
१. देहायका नयाँ सडकहरू निर्माण गर्ने ः–
(क) जिल्ला सडकहरू
(ख) शहरी सडकहरू
२. ५ देखि ५० कि. मि. सम्मको रज्जुमार्ग निर्माण गर्ने ।
३. १ देखि ५ कि. मि. सम्मको केबुल कार मार्ग निर्माण गर्ने ।
४. प्रमुख पुलहरू निर्माण गर्ने ।
५. सडक प्रयोजनको लागि सुरुङहरू बनाउने ।
६. राष्ट्रिय राजमार्ग तथा सहायक सडकहरूको स्तरवृद्धि, पुनस्र्थापना तथा पुन निर्माण गर्ने ।
(उ) आवास, भवन तथा शहरी विकास क्षेत्र
१. ५,००० वर्गमिटर क्षेत्रफलभन्दा माथि १०,००० वर्गमिटर क्षेत्रफलसम्मको Built Up Area
वा Floor Area भएको Residential, Commercial and Their Combination को भवन निर्माण गर्ने ।
२. १,००० देखि २,००० जनासम्म एकैपटक आगमन तथा निगमन हुने सिनेमा हल, थिएटर,
| Community Hall, Stadium, Concert Hall, Spot Complex |
निर्माण गर्ने ।
३. १ हेक्टरदेखि ४ हेक्टरसम्मको क्षेत्रमा आवास विकास गर्ने ।
४. १० हेक्टरदेखि १०० हेक्टरसम्मको जग्गा विकास आयोजना सञ्चालन गर्ने ।
५. १० हेक्टरभन्दा माथि Hard Surface Pavement (जस्तै – Dry Port, Bus Park, Parking Lot आदि) निर्माण गर्ने ।
६. २०,००० कयू. मिटरभन्दा माथि माटो पुर्ने तथा माटो काटी Site Develop गर्ने ।
७. १० तल्ला वा २५ मिटरभन्दा माथि १६ तल्ला वा ५० मिटरसम्मका भवनहरु निर्माण गर्ने ।
(ऊ) जलस्रोत र ऊर्जा क्षेत्र
१. विद्युत लाईन निर्माण अन्र्तगत ः
(क) ………
(ख)……….
(ग) १३२ के.भी. वा सोभन्दा बढी क्षमताको विद्युत प्रसारण लाइन निर्माण गर्ने ।
(घ) विद्यमान २२० के.भी. वा सोभन्दा बढी क्षमताको विद्युत प्रसारण लाइनबाट ट्याप
गरी नयाँ आउटडोर सवस्टेशन निर्माण गर्ने ।
१क. यस नियमावलीमा अन्यत्र जुसुकै कुरा लेखिएको भए तापनि विद्युत प्रशारण लाइन
निर्माण गर्दा जतिसुकै वन क्षेत्र उपयोग गर्नु पर्ने भए तापनि प्रारम्भिक वातावरणीय
परीक्षण मात्र पर्याप्त हुनेछ ।
तर यसरी विद्युत प्रशारण लाइन निर्माण गर्दा रुख कटान गर्नु परेमा एक रुख
कटान भएकोमा त्यसको न्यूनतम पच्चीसको अनुपातमा रुख रोपेर हुर्काएको हुनु पर्नेछ ।
२. विद्युत उत्पादन अन्तर्गत ः
(क) १ मेगावाटदेखि ५० मेगावाट क्षमतासम्मको जलविद्युत उत्पादन आयोजना निर्माण गर्ने ।
(ख) १ मेगावाटदेखि ५ मेगावाट क्षमतासम्मको खनिज तेल वा ग्याँसबाट विद्युत उत्पादन
आयोजना सञ्चालन गर्ने ।
३. सिँचाईको नयाँ प्रणाली अन्तर्गत ः–
(क) तराई र भित्री मधेशमा २०० हेक्टरदेखि २,००० हेक्टरसम्मको क्षेत्र सिँचाई गर्ने ।
(ख) पहाडी उपत्यका र टारमा २५ देखि ५०० हेक्टरसम्मको क्षेत्र सिँचाई गर्ने ।
मिति २०६५।३।१६ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचना संशोधन गरिएको ।
मिति २०६५।११।२६ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा झिकिएको ।
मिति २०६५।११।२६ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा हेरफेर गरिएको ।
मिति २०६६।१०।१३ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा थप गरिएको ।धधध।बिधअयmmष्ककष्यल।नयख।लउ
(ग) पहाडी भिरालो पाखा र पर्वतीय क्षेत्रमा २५ देखि २०० हेक्टरसम्मको क्षेत्र सिँचाई गर्ने ।
४. सिँचाईको पुनरुत्थान प्रणाली अन्तर्गत ः–
(क) विद्यमान प्रणाली अन्तर्गतका सिँचाई आयोजनाहरुमा नयाँ हेडवक्र्स निर्माण वा मूल नहर
परिवर्तन हुने कुनै पनि पुनरुत्थान आयोजना सञ्चालन गर्ने ।
५. २५ जनादेखि १०० जनासम्म स्थायी बसोबास भएका जनसंख्या विस्थापित गर्ने कुनै पनि
जलस्रोत विकास कार्य ।
६. १० कि.मि. भन्दा बढी लम्बाईको नदी नियन्त्रणको कार्य गर्ने ।
(ऊ१) नवीकरणीय उर्जा क्षेत्र ः
(क) १ मेगावाटदेखि १० मेटावाट क्षमतासम्मको सौर्य उर्जाबाट विद्युत उत्पादन आयोजना
सञ्चालन गर्ने ।
(ख) १ मेगावाटदेखि १० मेटावाट क्षमतासम्मको वायु उर्जाबाट विद्युत उत्पादन आयोजना
सञ्चालन गर्ने ।
(ग) ०.५ मेगावाटदेखि २ मेटावाट क्षमतासम्मको जैविक उर्जाबाट विद्युत उत्पादन आयोजना
सञ्चालन गर्ने ।
(ए) पर्यटन क्षेत्र ः
१. ५० शैयादेखि १०० शैयासम्मको होटल स्थापना र सञ्चालन गर्ने ।
२. विद्यमान विमानस्थलको क्षेत्रफल थप्ने ।
३. माछा वा अन्य जलचर भएको कुनै नदी वा तालमा इञ्जिन जडित उपकरण र इन्धन
ज्वलन गरी ¥याफ्टिङ कार्य सञ्चालन गर्ने ।
४. तालमा स्थापना हुने हाउस बोट (तैरने घर) सञ्चालन गर्ने ।
(ऐ) खानेपानी क्षेत्र ः
मिति २०६६।१०।१३ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा हेरफेर गरिएको ।
मिति २०६५।३।१६ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा हेरफेर गरिएको ।
मिति २०६७।६।१८ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित सूचनाद्वारा थप गरिएको ।
१. २०० हेक्टरसम्मको क्षेत्रमा फैलिएको वर्षादको पानी सङ्कलन गर्ने तथा सोही क्षेत्रफलमा
भएका पानीका स्रोतहरूको प्रयोग गर्ने ।
२. सेफ इल्ड १ क्यूसेकसम्मको सतही पानीको स्रोत र पानीको ५० प्रतिशतसम्म सुख्खा
समयमा आपूर्ति गर्ने ।
३. प्रति सेकेण्ड २५ लिटर भन्दा बढीको दरले पानी प्रशोधन गर्ने ।
४. भूमिगत पानीको स्रोत विकासका लागि कूल एक्यूफरको ५० प्रतिशतसम्म रिचार्ज गर्ने ।
५. सुरुङ निर्माण गरी खानेपानी सञ्चालन गर्ने ।
६. खानेपानी आयोजनाा सञ्चालन गर्नको लागि २५ देखि १०० जनासम्म जनसंख्या विस्थापन
गर्ने ।
७. पानीको श्रोतको माथिल्लो भागमा ५०० जनसंख्यासम्मको बसोबास गराउने ।
८. पाँच हजारदेखि बीस हजारसम्मको जनसंख्यालाई खानेपानी आपूर्ति गर्ने ।
९. दश हजारदेखि एक लाखसम्म मानिसहरूलाई खानेपानी आपूर्ति गरी नयाँ स्रोत जोड्ने ।
१०. १ कि. मि. भन्दा बढीको रिभर ट्रेनिङ्ग एण्ड डाइभरसन् सम्बन्धी काम गर्ने ।
११. ट्रिटमेन्ट सहितको ढल निकास सिष्टम समावेश भएका खानेपानी आयोजना सञ्चालन गर्ने ।
(ओ) फोहोर मैला व्यवस्थापन क्षेत्र ः
१. घर एवं आवास क्षेत्रहरूबाट निस्कने फोहोरमैलाको सम्बन्धमा देहायको काम गर्ने ः–
(क) वार्षिक १,००० देखि ५,००० टनसम्म फोहोरमैला जमिनमा भर्ने ।
(ख) ५ देखि १० हेक्टरसम्मको क्षेत्रमा फैलिएको ट्रान्सफर स्टेशन र रिसोर्स रिकोभरी एरिया
सम्बन्धी काम ।
(ग) ५ देखि १० हेक्टरसम्मको क्षेत्रमा फैलिएको रसायन, यान्त्रिक वा जैविक तरिकाबाट
फोहोरमैला छनौट, केलाउने, तह लगाउने र पुन प्रयोग गर्ने ।
(घ) ५ देखि १० हेक्टरसम्मको क्षेत्रमा फैलिएको कम्पोष्ट प्लाण्ट सम्बन्धी काम गर्ने ।
(ङ) ५० लाखभन्दा बढी लागतको ढल निकास आयोजना सञ्चालन गर्ने ।
(औ) कृषि क्षेत्र ः
१. पहाडमा १ हेक्टरसम्म र तराईमा ५ हेक्टरसम्म राष्ट्रिय वन फडानी गरी कृषिको लागि
प्रयोग गर्ने ।
२. निर्माण सम्बन्धी देहायको काम गर्ने ।
(क) ३०,००० वटाभन्दा बढी पंक्षी जाति पाल्नको लागि निर्माण कार्य गर्ने ।
(ख) १,००० वटाभन्दा बढी ठूला चौपायाहरू पाल्नको लागि निर्माण कार्य गर्ने ।
(ग) ५००० वटाभन्दा बढी साना चौपायाहरू (भेडा, बाख्रा) पाल्नको लागि निर्माण कार्य गर्ने ।
(घ) महानगरपालिका र उपमहानगरपालिका क्षेत्र अन्तर्गत तराईमा १ हेक्टरभन्दा बढी तथा
अन्य ठाउँमा ०.५ हेक्टरभन्दा बढी क्षेत्रमा कृषि थोक बजार स्थापना गर्ने ।
(ङ) इजाजत प्राप्त बधशाला निर्माण गर्ने ।
३. म्याद नाघेका विषादीको (सूचित विषादीहरूको हकमा मात्र) भण्डारण तथा विसर्नन गर्ने ।
४. रासायनिक मल (इनअर्गानिक फर्टिलाईजर) र रासायनिक विषादि (इनअर्गानिक पेन्टिसाईट)
उत्पादन, संश्लेषण (फर्मूलेशन), रिप्याकेजिङ, भण्डारण तथा डिस्पोजल गर्ने ।
५. केमिकल फर्टिलाईजर (ब्लेण्डिङ्ग) तथा किटनाशक औषधी (ब्लेण्डिङ्ग) उत्पादन गर्ने उद्योग
स्थापना गर्ने ।
(अं) स्वास्थ्य क्षेत्र ः
१. २५ दखि १०० शैयासम्मको अस्पताल वा नर्सिङ्ग होम वा चिकित्सा व्यवसाय (अध्ययनअध्यापन समेत) सञ्चालन गर्ने ।
(अः) खण्ड (अ) देखि (अं) सम्म उल्लेखित र सो भन्दा कमस्तरका प्रस्तावहरु तथा अनुसूची–२ मा उल्लेखित प्रस्तावभन्दा कमस्तरका प्रस्तावहरु बाहेक पाँच करोड रुपैयाँदेखि पच्चीस करोड रुपैयाँसम्म लागत लाग्ने कुनै विकास कार्य, भौतिक क्रियाकलाप वा भू–उपभोगको परिवर्तन गर्ने कुनै योजना,